Korte verhalen

Educatie is het vreedzame wapen voor verandering

Nelson Mandela zei: “Education is the most powerful weapon which you can use to change the world.” Ik zou liever hebben gehad, dat hij zou hebben kunnen zeggen, dat educatie het enige wapen is waarmee je de wereld kunt veranderen, maar dat is niet waar. Met geweld kun je de wereld ook veranderen, maar niet ten goede. Kortom, educatie is de grote uitdaging voor de toekomst, want geweld is nooit een oplossing. We hebben dan meer nodig dan het soort onderwijs, waar we vandaag onze scholen aan afmeten. Het gaat dan om educatie – een breder begrip dan onderwijs – op een geheel ander niveau.

Educatie op een heel ander niveau; niet een beetje beter, maar substantieel anders. Met een veel breder curriculum, gedoceerd door de beste mensen in onze samenleving. Geen onderwijs als instrument om je brood te kunnen verdienen, maar educatie om inhoud te geven aan je leven als individu in de samenleving. Dat betekent een heel veranderingsproces. Het beeld is zodanig anders, dat het niet waarschijnlijk is dat de omslag gerealiseerd kan worden met onze logge politieke overheidsprocessen. Het is een verandering die heel veel tijd zal kosten, die een bestendige koers gedurende generaties zal vereisen.

Die vasthoudende koers is de moeite waard als we duidelijk weten wat we nastreven. School is nu vooral een instrument ten dienste van de economie en onvoldoende voor onze ontplooiing als mens, voor ons eigen goede leven. We leren rekenen en schrijven en doen ook nog wat aan onze algemene ontwikkeling, maar dat schiet tekort. Het doel van een school is nu om de mensen praktische dingen te leren, maar het doel kán zijn om de mensen als mens te laten groeien, door hun creativiteit te stimuleren en hen bewuster te leren denken. Niet te vertellen wat ze moeten denken, maar hoe ze kunnen denken.

Als mensen goed nadenken over dezelfde zaken, dan ben ik ervan overtuigd, dat we als goede denkers uiteindelijk veelal bij dezelfde antwoorden komen. Denken is bovendien iets wat we niet in isolatie kunnen. Bij het denkproces hoort ook, dat we leren discussiëren. Nu leren we nog al te vaak debatteren. Daarbij gaat het om het eigen gelijk. Discussiëren is veel vruchtbaarder; het is de gemeenschappelijke zoektocht naar de gedragen beste oplossing.

Onderwijs is nu teveel het leren van kunstjes en het vermijden van fouten. Dat paste misschien in de industriële wereld, maar niet in de postindustriële wereld die zit te springen om veranderingsprocessen, om nieuwe mogelijkheden en het accepteren van andere wegen. Daarvoor hebben we creatieve denkers nodig. Speelse geesten die zich er niet voor schamen om een keer uit te glijden, en die van dat soort uitglijders kunnen leren.

Je kunt mensen niet overtuigen. Je kunt hen geen mening opleggen of opdringen. Mensen kunnen alleen zichzelf ergens van overtuigen, hun eigen mening vormen. Je kunt mensen wel iets opdragen, maar je kunt hen er niet van overtuigen, dat ze dan het beste doen. En dat besef heb je wel nodig om het maatschappelijke draagvlak te realiseren, dat in de toekomst nodig zal blijken.

We kunnen wél proberen de creatieve geest van mensen te helpen ontwikkelen en hooguit met voorbeelden hun gedachtenproces stimuleren. Om dat soort processen te begeleiden hebben we de beste mensen uit de maatschappij nodig. Denken is een discipline, maar het beoordelen van die discipline, het ontwikkelen daarvan, vergt de beste begeleiding.

De beste mensen uit de maatschappij zijn vandaag de dag niet bereid hun leven te wijden aan het onderwijs, omdat het een ondergeschoven kindje van de overheid is. De beste onderwijzers van vandaag kunnen zich niet ontplooien tot het niveau dat het onderwijs nodig heeft, omdat de overheid zegt hoe ze hun werk moeten doen. Daarbij hanteert de overheid te enge kaders.

De overheid is een belemmering voor het bereiken van het totaal andere niveau dat noodzakelijk is om van educatie het wapen te maken voor een betere wereld. Het huidige onderwijs dient de economie van vandaag, een goede educatie dient de wereld van morgen. Die investering in de toekomst vereist een grote betrokkenheid van de bewoners van die wereld. De Macht van Tien is een bestuurlijk instrument voor de bevolking, waarmee educatie de centrale rol in de samenleving kan krijgen, die het verdient. Een centrale rol, zodat educatie zich kan ontwikkelen tot het krachtige wapen waarmee de wereld daadwerkelijk kan worden veranderd.